بسم الله الرّحمن الرّحيم
آموزش صوت و لحن مدرس :آقاي غلامرضا شاه ميوه اصفهاني
بحث ما در درس پيشين به سوّمين ويژگي صوت يعني طنين اختصاص داشت كه گفتيم طنين صوت در افراد مختـلف با هم متفاوت است . برخي از طنيـن زيباتري برخوردار هستـند بطوريكه حتّي در هنـگام صحـبت عادّي ، طنـين صداي چــنين افرادي شـنوندگان و اطرافيان را جذب مي كند . عده اي نيز دُرست در نقطه ي مقابل قرار دارند بطوريكه ممكن است طنين صداي آنان حتّي آزار دهنده هم باشد . درصد اين دو نوع طنين در ميان افراد انساني بسيار اندك است و شايد بتوان گفت در حدود بيشتر نيست ، امّا درحدود از انسانها عموماً داراي طنيني معمولي ( نه زشت و نه زيبا ) هستند . شما در اطراف خود با انواع اين طنين ها برخورد داشته ايد ، گاه به صداهــايي برخورده ايد كه از بم زيبا و دلنشــيني بهـره مي برند يا ممكن است به صداهـايي كه به آن خيـشومي ( تودماغي ) و يا خـف ( گرفته ) و رگه دار هستند برخورده باشيد . در برخي از كتب انواع اين صداها را بر اساس طنين آنها طبـقه بندي و تعريف كرداه اند اين اصوات مُتجاوز از گونه و تا حدود گونه صوتي مختلف ميباشد كه ما در اينجا به چند گونه از آنها جهت آشنايي شما با اين اصوات اشاره مي كنيم البته در اين تقسيم بندي برخي ديگر از خصوصيّات صوت مانند زير و بمي و انعطاف نيز لحاظ گرديده است .
صوت شَجِيّ ( Shjee ) : زيباترين و شيرين ترين و نغمه پذيرترين صدا را گويند كه داراي تمامي صفات لازم مي باشد .
صوت اَغَـنّ ( Aghan ) : صدايي است غنوي امّا داراي زيبايي و ملاحت و نغمه پذير .
صوت اَجَشّ ( Ajash ) : صداي پر قدرتي كه همراه با گرفتگي خفيف امّا دلپذير است .
صوت ناعم ( Naem ) : صداي صاف و بدون رگه امّا نمكين و دلپذير است .
صوت اَخَنّ ( Akhan ) : صدايي كه در آن بيني مسدود بوده و صدا بسيار زشت به نظر ميرسد .
صوت مُخَلخَل ( Mokhalkhal ) : صداي زير بسيار بالا امّا نغمه پذير ، زيبا و پر قدرت .
صوت صَرصُوري ( Sarsori ) : صداي زير بسيار زشت و گوش آزار كه صفير آن بسيار زياد است .
صوت صَيّاحي ( Sayyahi ) :صدايي كه از پرده ي اصلي بسمت بالا يا پايين در حال گُريز است ( استقرار ندارد ) و مُرتّب خارج ميشود .
صوت لُقمي ( Loghmi ) : صدايي كه صاحب آن گويي در دهانش لقمه اي از طعام است .
صوت اَبلَس ( Ablas ) :صداي صاف و مُعتدل امّا بدون تحرير را گويند .
صوت خادمي ( Khademi ) : صدايي كه از دور به گوش مي رسد ( صداي ته چاهي ) چيزي مانند ناله كردن .
صوت مُصَلصَل ( Mosalsal ) : صداي خشك بدون زيبايي و حلاوت .
صوت رَطِب ( Rateb ) : صدايي كه مانند آب جاري است و هيچ تكلّف در او نيست و بسيار نمكين است .
صوت زُوَيداوي ( Zovaidavi ) : صدايي كه تحريرهاي آن اضافه بر حدّ معمول و بعضاً آزار دهنده است .
گاه گفته مي شود كه صدايي صاف و واضح و صدايي ديگر گرفته ، خش دارد و ناصاف است . در برخي از آئين نامه هاي صوت در مسابقات قرآن ، موضوع صافي و و ضوح صدا را نيز جزو ويژگيهاي يك صدا مطرح مي كنند امّا بايد دانست آنچه درمورد وضوح و صافي صدا مطرح ميشود به دلايلي كه ذكر ميشود جزو ويژگي طنين صوت قابل بررسي مي باشد زيرا اصولاً اگر وضوح و صافي يك صدا جزو ذات صدا باشد تنها در تحت عنوان ويژگي طنين قابل بررسي است زيرا به هر حال همانطور كه قبلاً هم گفته شد طبيعت برخي صداها صاف ، برخي خف و گرفته و برخي رگه دار يا خش دار است . امّا اگر ناصافي يا خش يا گرفتگي به صورت عارضي براي صوت بوجود آيد و در يك لحظه اتّفاق بيفتد اساساً لطمه اي به اصل صدا نمي زند و كاري به جنس صوت ندارد در اين موارد معمولاً در مسابقات قرآ ن كريم امتيازي را به صورت منفي براي قاري در نظر مي گيرند . شايع ترين عارضه هايي كه براي صدا حاصل مي شود ، ايجاد خش يا فاق ، گرفتگي بيني ، خلط ، جمع شدن آب در گلو كه منجر به قطع صوت ميشود يا ايجاد حالت جيغ مي باشد . در ميان قاريان مشهور جهان اسلام ، طنين صداي برخي زيباتر و گيراتر ميباشد براي مثال طنين صداي مرحوم محمّد صدّيق منشاوي يا مرحوم عبدالباسط گيراتر از مرحوم مصطفي اسماعيل است . در ميان مُرتّلين قُرآن كريم نيز كه اخيراً ترتيل هاي آنان در اختيار علاقمندان قرار گرفته گاه برخي از مُرتّلين كشورهاي حوزه ي خليج فارس بويژه سعودي ها از نظر گيرايي صوت يا طنين زيبا در سطح بسيار پائيني قرار دارند .